به مناسبت درگذشت :  "سام لوید" ، سلطان معماها

امروز سالروز درگذشت مردی است که "ویلهم اشتاینیتز" او را سلطان معماها ملقب کرده است. "سام لوید" یا "ساموئل لوید"،بازیکن شطرنج،طراح مسائل شطرنج و ریاضیدان آمریکایی بود که در سی ام ژانویه 1841 در فیلادلفیا به دنیا آمد و در 10 آوریل 1910 در سن 70 سالگی از دنیا رفت.

وی کوچکترین عضو یک خانواده نسبتاً مرفه در بین هشت خواهر و برادرش بود.او از کودکی شطرنج را آموخت و از نوجوانی به طرح مسائل شطرنج پرداخت.وی از همان دوران کودکی به حل و طرح مسائل شطرنج علاقه نشلن داد و غیر از شطرنج به سایر معماها و مسائل غیر شطرنجی هم می پرداخته است.

اولین مسئله طرح شده بوسیله او به سال 1851 و در مجله اختصاصی شطرنج (chess monthly) به چاپ رسید و در شانزده سالگی به یکی از بزرگترین طراح مسائل شطرنج مشهور شد.

"سام لوید" پایه گذار بسیاری از ایده ها و تم های طرح مسئله بوده است و بسیاری از طراحان معروف از کارهای وی الهام گرفته اند و سپس آن را بسط و توسعه داده اند.همچنین "سام لوید" مسائل بسیاری توام با داستان طرح کرده است که در نوع خود بینظیر می باشد.مسائل مات کمکی یا خود ماتی (Help mate) برای اولین بار توسط وی ارائه شده است.

"سام لوید" در دوران حیت خود با "ویلهلم اشتاینیتز" اولین قهرمان رسمی شطرنج جهان آشنایی نزدیک داشته و حتی مدتی هم مشترکاً یک مجله شطرنج را منتشر کرده اند.

معروف است که "سام لوید" یک مسئله مات چهار حرکتی را طرح کرده است که "اشتاینیتز"موفق به پیدا کردن یکی از راه حلها نشده است و به همین جهت به وی لقب "سلطان معماها" داده است.

"سام لوید" با مجلات بسیاری همکاری داشته است و در بخش مسائل شطرنج آنها فعالیت داشته است.از جمله این مجلات می توان به (American chess jurnal) و (Chess monthly) اشاره کرد.او کتاب مشهوری تحت عنوان "استراتژی شطرنج" را تالیف نموده است که در برگیرنده نظریاتش در مورد طرح مسائل است و یکی از کتابهای مهم درزمینه طراحی مسائل به شمار می رود.

"سام لوید" جوایز بسیاری را در مسابقات طراحی مسائل شطرنج به خاطر طرح مسائل بی نظیرش دریافت نموده است."اشتاینیتز" در مورد او گفته است: "هر کسی می تواند مسائل "سام لوید" را حل کند اما در هر هزار مرتبه تلاش در مرتبه نهصد و نود و نهم موفق به این کار خواهد شد.

همانطور که عنوان شد "سام لوید" بنیانگذار طرح مسائل داستانی در جهان است که در ادامه یکی از معروفترین آنها با عنوان "شارل دوازدهم در بندر" را حکایت می کنیم.

حکایت است که هنگام محاصره "شارل دوازدهم" توسط ترکان عثمانی در "بندر"(Bender) به سال 1731،"شارل" این ایام را با تمرینات جنگی و شطرنج می گذراند و حریف شطرنجی وی اکثراً وزیر او "کریستین آیرت گورتسن" بود که برخی از مبارزات این دو در آثار "ولتر" هم آمده است.

یک روز که این دو سخت مشغول بازی بودند،وضعیت به دیاگرام زیر رسید:

"شارل" که با مهره های سفید بازی می کرد اعلان مات در سه حرکت نمود و هنوز حرفش تمام نشده بود که گلوله توپی نزدیک مقر فرماندهی منفجر شد و فشار ترکش، اسب e1  را به زمین انداخت.

وزیر" شارل" با عجله اسب دیگری را برداشت تا در روی صفحه قرار دهد ولی "شارل" با خونسردی گفت" نیازی نیست حالا مات در 4 حرکت را اعلان می نمایم و اسب هم مال تو!

چه کسی م تواند باور کند که در همین اثنا ترکش دیگری پیاده h2  را هم از صفحه بر روی زمین انداخت.رنگ "کریستین" پرید ولی "شارل" با تبسم گفت: دوستان ترک ما جانب ترا نگاه می دارند.اشکالی نیست پیاده هم مال تو، الان مات درپنج حرکت اعلان می نمایم.

**********************************

پاسخ مسائل

دیاگرام اول: مات در سه حرکت.

1. Rxg3 Bxg3 2. Nf3 Bd6 3. g4# *

دیاگرام دوم: مات در چهار حرکت.

1. hxg3 Be3 2. Rg4 Bg5 3. Rh4+ Bxh4 4. g4# *

دیاگرام سوم: مات در پنج حرکت.

1. Rb7 Be3 2. Rb1 Bg5 3. Rh1+ Bh4 4. Rh2 gxh2 5. g4# *

دیاگرام چهارم: مات در شش حرکت.

1. Nf3 Be1 2. Nxe1 Kh4 3. h3 Kh5 4. Nd3 Kh4 5. Nf4 h5 6. Ng6# *

**********************************

منبع: برگرفته از کتاب ارزشمند "آخر بازی،بررسیها و شگفتی های شطرنج" به قلم استاد "عبدالرحمن صادق رحمانی"و از طریق سایت شطرنجیان

www.hamadanchess.lxb.ir